Prawo do poszanowania życia prywatnego – podstawowe informacje

Warto uświadomić sobie, że życie prywatne podlega ochronie. Życie prywatne znaczy więcej niż tylko „prywatność” i obejmuje takie kwestie jak:

1. zdolność do życia osobistego według własnego wyboru,
2. zdolność do budowania relacji z innymi według własnej woli,
3. fizyczne i psychiczne dobre samopoczucie,
4. posiadanie dostępu do opieki medycznej.

Prawo do prywatności jest jednym z podstawowych dóbr osobistych i jest jednym z praw gwarantowanych konstytucyjnie. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Ochrona prawa do prywatności może mieć charakter cywilnoprawny, administracyjny, ale również prawno-karny. W przypadku naruszenia czyjejś prywatności, można dochodzić swoich praw przed sądem cywilnym. W dalszej części rozdziału znajdują się informacje o prawach, których przed sądem można w takim wypadku dochodzić. Niekiedy działania naruszające sferę prywatności mogą zostać uznane za czyn karalny. Takim działaniem jest na przykład naruszenie tajemnicy korespondencji, naruszenie miru domowego czy uporczywe nękanie, które w sposób uzasadniony wzbudza u osoby pokrzywdzonej poczucie zagrożenia. Na gruncie administracyjnym ochrona prywatności odnosić się może w szczególności do ochrony naszych danych osobowych.

Dobra osobiste człowieka, takie jak:

1. zdrowie,
2. wolność,
3. cześć,
4. wolność sumienia,
5. nazwisko lub pseudonim,
6. wizerunek,
7. tajemnica korespondencji,
8. nietykalność mieszkania,
9. twórczość naukowa i artystyczna,
10. działania wynalazcze i racjonalizatorskie pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Prawo do ochrony prywatności obejmuje bowiem także sferę swobody decydowania o własnym życiu i nieingerowania w nie, bez wyraźniej podstawy prawnej, przez osoby trzecie.

Naruszeniem prawa do prywatności może być, zatem ujawnienie przez lekarza informacji o naszym stanie zdrowia, jeżeli na takie działanie nie wyrazimy zgody.

„Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego”.

Jeżeli czyjeś dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem, może on przede wszystkim żądać zaniechania tego działania (wyjątek dotyczy sytuacji, gdy cudze działanie nie jest działaniem bezprawnym, a więc gdy znajduje oparcie w przepisach prawa).

Możliwe są żądania:

1. aby ten, kto dopuścił się naruszenia dóbr osobistych, dopełnił czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożył oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (np. złożył oświadczenie o przeprosinach w prasie),
2. zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
3. a jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, możemy żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Naruszeniem dóbr osobistych może być przykładowo naruszenie tajemnicy korespondencji. Mamy także prawo do ochrony miru domowego, a więc prawo do spokojnego zamieszkania, wolnego od bezprawnych zakłóceń przez osoby niepożądane. Pamiętajmy, że każdy ma prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych. Zbieranie i przetwarzanie danych osobowych nie jest bowiem, co do zasady, dopuszczalne bez zgody osoby, której dane dotyczą. Każdemu obywatelowi przysługuje przy tym prawo do kontroli przetwarzania danych, które go dotyczą, w tym m.in.prawo do żądania uzupełnienia, uaktualnienia, sprostowania danych osobowych, czasowego lub stałego wstrzymania ich przetwarzania lub ich usunięcia, jeżeli są one niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe lub zostały zebrane z naruszeniem ustawy albo są już zbędne dla realizacji celu, dla którego zostały zebrane. Wyspecjalizowanym organem ds. ochrony danych osobowych jest Generalny Inspektor Danych Osobowych.

Warto wiedzieć, że prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego stanowi jedno z podstawowych praw pacjenta. Pacjent przebywający w instytucji leczniczej, wykonującej działalność stacjonarną i całodobową w zakresie świadczeń zdrowotnych, ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami, a także prawo do odmowy kontaktu z tymi osobami. Jakiekolwiek działania podjęte przez władzę publiczną, które naruszają czyjeś życie prywatne, muszą być słuszne, konieczne i proporcjonalne oraz nie mogą być nadmierne względem okoliczności. Prawo, by nie być traktowanym nieludzko lub poniżająco jest prawem absolutnym. W związku z tym władza publiczna nie może usprawiedliwiać swoich poczynań, wskazując na braki kadrowe czy niedostateczne środki.

 Ochrona prywatności a dostęp do informacji osobistej

Zgodnie z Konstytucją RP, nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawnienia informacji dotyczącej czyjejś osoby, a władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Każdy obywatel ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ma też prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.

Każdy pacjent ma prawo do tego, by osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające świadczeń medycznych, zachowały w tajemnicy uzyskane o pacjencie informacje. Istnieją jednak wyjątki. Przykładowo ujawnienie informacji o pacjencie może nastąpić, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla jego lub innych osób życia czy zdrowia; gdy pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy bądź gdy zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.

Warto podkreślić, że tajemnica lekarska wiąże osoby obowiązane do jej zachowania, także po śmierci pacjenta, którego dotyczą informacje. Jednym z podstawowych praw pacjenta jest także uzyskanie informacji na temat swojego stanu zdrowia. Obejmuje to także prawo do uzyskania przystępnej informacji o zabiegach pielęgnacyjnych. Oczywiście pacjent może wyrazić zgodę na udzielenie innym osobom informacji o stanie jego zdrowia. Ma również prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej stanu jego zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Prawo do prywatności rozumiane jako prawo do zachowania w tajemnicy informacji o życiu prywatnym można odnieść do innych rodzajów informacji, nie tylko tych związanych ze stanem zdrowia. Tytułem przykładu można wskazać na dane dotyczące sytuacji majątkowej danej osoby, które także podlegają ochronie, powinny być objęte tajemnicą i niedostępne osobom trzecim.

Także informacje dotyczące zadłużenia należą do sfery prywatności i nie mogą być udostępniane publicznie bez wyraźnej podstawy prawnej. Krytycznie należy, więc ocenić np. takie praktyki, jak wywieszanie informacji o zaległościach czynszowych w budynkach spółdzielni. Tego rodzaju działania mogą stanowić naruszenie dóbr osobistych.(gov)